• Home
  • Nieuws
  • Saskia van Eenbergen, provincie Noord-Brabant en Patrick de Wit, projectleider aanpak VAB
Saskia van Eenbergen, provincie Noord-Brabant en Patrick de Wit, projectleider aanpak VAB

01 januari 0001

Saskia van Eenbergen, provincie Noord-Brabant en Patrick de Wit, projectleider aanpak VAB

VAB. De afkorting voor vrijkomende en leegstaande agrarische bebouwing duikt in media steeds vaker op. Zeker in Brabant verdient het onderwerp alle aandacht. Er staan in de hele provincie immers veel stallen leeg. Daar komen binnen afzienbare tijd nog miljoenen vierkante meters aan lege schuren en stallen bij. In 2030 staat één op de drie a vier boerderijen leeg. Alle reden voor AgriFood Capital om dit onderwerp in Noordoost-Brabant samen met de provincie op te pakken.

Eerst luisteren

Van leegstand naar transformatie


De provincie was al in 2016 gestart met het programma Brabantse Aanpak Leegstand en een actieve samenwerking met een Taskforce van gemeenten rond leegstand van agrarisch vastgoed. Saskia van Eenbergen is programmamanager Brabantse Aanpak Leegstaand bij provincie Noord-Brabant en vertelt over wat de provincie voor ogen heeft: “We willen dat in 2019 er een trendbreuk is ingezet naar minder leegstand in Brabant én dat er voorbeelden van transformatie te zien zijn. We hebben daarin een aanjaagfunctie. De leegstand biedt namelijk ook kansen om maatschappelijke doelen te realiseren, zoals duurzaamheid en werkgelegenheid.

Een voorbeeld uit het stedelijk gebied is de transformatie van de fabrieksgebouwen van Philips in Eindhoven-Strijp S. Het is niet helemaal vergelijkbaar maar laat wel zien wat er mogelijk is; dit stadsdeel heeft zich ontwikkeld naar een creatief en cultureel stadshart. In het Brabantse buitengebied zijn ook al voorbeelden van herbestemming en gebiedsontwikkeling. Echter, niet voor elk gebouw is herbestemming mogelijk; sloop is de grootste opgave."

Leegstand boerderijen in Brabant

Om boeren, bedrijven, bewoners en gemeenten bewust te maken van de urgentie en de nieuwe mogelijkheden van de VAB schakelde provincie Noord-Brabant bureau Alterra uit Wageningen in. Alterra specificeerde een eerder onderzoek naar de situatie van agrarisch vastgoed in Noord-Brabant. Volgens deze cijfers loopt de totale leegstand in Noord-Brabant naar verwachting op naar 6,2 miljoen m² in 2030. Alterra bracht ook de sociale gevolgen in beeld en de risico’s van niets doen.

Saskia van Eenbergen: “Het onderzoek onderstreepte de urgentie van het vraagstuk. In samenwerking met een groot aantal Brabantse betrokkenen werden drie concrete adviezen geformuleerd: stimuleer de eigenaren om zelf in beweging te komen en verantwoordelijkheid te nemen, werk als overheden samen en stimuleer met eigenaren en andere partners nieuwe ontwikkelingen en ruim belemmeringen uit de weg.”

Saskia van Eenbergen, provincie Noord-Brabant en Patrick de Wit, projectleider aanpak VAB

Patrick de Wit werkt als projectleider VAB in de gemeente Bernheze en als ambtelijk trekker binnen de Regio Noordoost-Brabant, de overheidssamenwerking in AgriFoodCapital. In die hoedanigheid werkt hij veel met de provincie samen. Zijn gemeente staat in 2030 in de top tien van Brabantse gemeenten met de met de meeste leegstaande stallen. Patrick de Wit: “We moeten er met elkaar voor zorgen dat het buitengebied zich in de juiste richting ontwikkelt en niet verloedert. De eigenaren zijn daarvoor als eerste aan zet. Dat betekent voor ons als gemeente, éérst luisteren en niet meteen met een oplossing komen. Daarom zijn we in Bernheze gestart met de Tafel van Bernheze. Een onafhankelijk iemand gaat in gesprek met mensen uit Bernheze over waar ze staan, wat ze willen en wat ze daarvoor nodig hebben. Vervolgens maken we samen goede afspraken per locatie en waar mogelijk per gebied hoe we de toekomst zien en regelen. Binnen de regio kijken we naar het grotere geheel en stemmen we zowel af met de diverse beleidsterreinen als met gemeenten onderling. Zo kunnen we van elkaar leren en voorkomen we dat we de problematiek per gemeente op de buurgemeente afwentelen.”

Vergelijkbare problematiek, andere aanpak


Patrick de Wit vervolgt: “In Bernheze, maar ook in de rest van de regio, zien we leegstand overigens niet als losstaand vraagstuk, maar als onderdeel van de transformatie van de landbouw en het buitengebied. Daarom is de aanpak van de VAB in AgriFood Capital een deelprogramma van de Transitie Landbouw. Doel daarvan is om in 2025 emissievrij te zijn. Het gaat om het bieden van transitiekansen voor agrarische bebouwing die vrijvalt. We kunnen veel leren van de aanpak van andere gemeenten; van elkaars valkuilen én elkaars successen. Daarom heeft onze wethouder Peter van Boekel als bestuurlijke trekker van de versnellingsafspraken binnen de Regio het initiatief genomen om samen met Oss, Boxmeer Sint-Anthonis, Hilvarenbeek en Someren een interregionale klankbordgroep te vormen. Ook uit praktisch oogpunt is het slim om samen te werken bij gemeentegrensoverschrijdende situaties.”

Procesversnelling

Patrick de Wit werkte overigens eerder bij de provincie Overijssel waar hij te maken had met vergelijkbare problematiek: “De problematiek is hetzelfde, maar de manier van oppakken verschilt. Hoeveel durf je als provincie en gemeente op voorhand los te laten en over te laten aan de boeren, bedrijven en inwoners zelf? Overijsel had daarvoor al langer een stimuleringsbeleid. In Brabant ontwikkelen we dat nu ook. De inspiratiebox met concrete voorbeelden van en voor gemeenten en de voucherregeling voor eigenaren zijn mooie initiatieven van de provincie Noord-Brabant om het proces te verruimen en daarmee te versnellen.”

Saskia: “Met de samenwerking van provincie met de regio’s, zoals hier in Noordoost-Brabant, en de provinciale Taskforce VABs versterken we de aanpak van het VABvraagstuk in Brabant. VABIMPULS, met Peer Verkuijlen als projectleider, is een volgende stap. Met de voucheraanpak VABIMPULS, waarmee individuele eigenaren begeleiding en advies kunnen krijgen voor hun situatie en met een Kennisplatform en Inspiratiebox die concrete voorbeelden van locaties, gebieden en gemeenten bevat.”

Voucherregeling

De voucherregeling is bestemd voor agrariërs die al gestopt zijn. Patrick: “Stoppen is meestal geen beslissing uit luxe. Via de voucherregeling kunnen de agrariërs professionals inschakelen bij het vormen van hun toekomst.” Saskia vult aan: “De eerste tranche van de voucheraanpak, die Stimulus en VABImpuls/BrabantAdvies gezamenlijk uitvoeren, loopt tot en met december 2017. Binnen een maand na de start op 1 oktober 2017 zijn 38 aanvragen ontvangen. Kijkend naar de omvang van dit vraagstuk ben ik niet verrast door dit aantal. Tegelijkertijd doppen agrariërs graag hun eigen boontjes. Vanuit dat perspectief vind ik het aantal aanvragen hoog.” Patrick: “Het is mooi dat de eigenaren ervoor open staan om met anderen te kijken hoe zij hun situatie kunnen omzetten in een kans.” Voor 2018 en 2019 zijn nieuwe tranches van de voucherregeling gepland, waarin de ervaringen uit de eerste tranche zullen worden verwerkt.

Buitengebied in ontwikkeling; nieuwe initiatieven voor leegstand

Inspiratiebox

In de inspiratiebox zitten voorbeelden van gemeenten die van de leegstand een kans maken, zoals Elsendorp (gemeente Gemert-Bakel). Daar zetten de agrarische ondernemers, een actieve dorpsraad met Willy Donkers en inwoners hun pioniersgeest in om de leegstand in het buitengebied aan te pakken. In Boxmeer kunnen starters een tijdelijke vergunning aanvragen om vrijgekomen agrarische bedrijfsgebouwen (VAB's) maximaal vijf jaar te huren als bedrijfsruimte. Een initiatief dat in samenwerking met ZLTO tot stand kwam. Terwijl de gemeente Hilvarenbeek koos voor een bestemmingsplanwijziging om eigenaren de tijd en ruimte te geven om na te denken over wat ze ermee willen. En in Oss speelt een herbezinning op het gebruik van openbare ruimten voor bijvoorbeeld de plaatsing van zonnepanelen.

Krachten bundelen

Saskia: “De Inspiratiebox, een initiatief van de klankbordgroep onder leiding van Peter van Boekel, is primair bedoeld voor kennisuitwisseling tussen gemeenten. Maar de informatie komt ook beschikbaar voor ondernemers en externe deskundigen via het kennisplatform VABIMPULS waarvan Peer Verkuijlen projectleider is en dat we samen hebben ontwikkeld met BrabantAdvies, Stimulus en Brabantse gemeenten.” Patrick: “Dat is een goede zet. Het is slim om verder te kijken dan je eigen vraagstukken. Als je goed rondkijkt en de krachten bundelt, helpen we elkaar bij de noodzakelijke transitie van de landbouw en daarmee samenhangend de aanpak van de leegstand van boerenbedrijven.”

Meld je aan voor de nieuwsbrief